Osadnictwo na terenie gminy Stare Bogaczowice ma bogatą historię. Chwaliszów oraz Stare Bogaczowice po raz pierwszy wymienione są w dokumentach z 1228 roku w aktach związanych z założeniem klasztoru henrykowskiego. W 1292 roku Chwaliszów wraz z Starymi Bogaczowicami zostały przekazane Cystersom w Krzeszowie. Poprzez nadania Bolka I posiadłości cysterskie były rozszerzane i objęły wsie Gostków i Nowe Bogaczowice. Wieś Struga wymieniana w 1290 roku stanowiła siedzibę rycerską. Z majątkiem w Strudze związana była wieś Cieszów oraz Lubomin. Natomiast Jabłów należał do właścicieli Czarnego Boru. Rozwijające się osadnictwo wiejskie na tym terenie związane z gospodarką rolną oraz uprawianiem rzemiosła zostało zahamowane w okresie wojny trzydziestoletniej. Na obszarze obecnej gminy kwitła działalność rzemieślnicza oraz przemysłowa: włókiennictwo (Gostków, Nowe Bogaczowice), górnictwo: eksploatacja wapieni, rud żelaza i rud srebra.
Po przerwie spowodowanej wojną trzydziestoletnią następuje dalszy rozwój górnictwa. Czynne są w Jabłowie: kopalnia rud żelaza, dwie kopalnie węgla kamiennego oraz kopalnie rud srebra i ołowiu. W niewielkim zakresie kopalnictwo rud występuje również we wsi Stare Bogaczowice. Poziom rozwoju gospodarczego był na tym terenie wysoki. Według danych źródłowych w okresie od XVI w. do XX w. następował stały przyrost mieszkańców. Wyposażenie poszczególnych wsi w usługi oraz miejsca pracy przedstawiało się z reguły następująco: dwie szkoły (katolicka i ewangelicka, dom parafialny, folwark, kilka młynów wodnych, gorzelnia, browar, cegielnia, kilka warsztatów tkackich, karczma, inne warsztaty usługowe oraz kuźnia). W Starych Bogaczowicach wykorzystywano dla celów leczniczych wody mineralne. Poszczególne wsie należały pierwotnie do księstwa Świdnickiego. Później do powiatu wałbrzyskiego. Struga i Cieszów, a po reformie administracyjnej w 1934 r. również pozostałe wsie znalazły się w powiecie wałbrzyskim po likwidacji powiatu bolkowskiego.
Do I wojny światowej w Starych Bogaczowicach były dwie szkoły, katolicka i protestancka, parafia, dwór, kilka młynów wodnych, browar, gorzelnia, murarstwo, kilka warsztatów tkackich, zajazd, kuźnia i kilka innych warsztatów. W latach 20-tych i 30-tych XX wieku zaczęła rozwijać się turystyka. Zbudowano kilka małych hoteli i restauracji, pijalnię wody mineralnej. Wieś Stare Bogaczowice uzyskała status zdroju. Podobnie pobliski Cieszów. Po II wojnie światowej pijalnie zaniedbano i ostatecznie rozebrano w latach 50-tych. W okresie międzywojennym znacznie rozwinęła się hodowla bydła i owiec. Rozbudowano gospodarstwa, powstały wielkie ceglane stodoły i stajnie. W większości budynki te przetrwały do dzisiaj. Obecnie wykorzystywane są w niewielkim stopniu. Przewaga gruntów rolnych i leśnych świadczy o charakterze gminy. W strukturze gruntów rolnych duży odsetek zajmują trwałe użytki zielone. Gmina charakteryzuje się stosunkowo dużą powierzchnią terenów leśnych
Rejestr zabytków architektury i budownictwa
Bogata przeszłość historyczna uwidoczniona jest w zabytkach architektury i budownictwa wpisanych do rejestru zabytków oraz wykazu zabytków.
Najcenniejsze zabytki na terenie gminy :
|
Chwaliszów |
dom ryglowy |
|
Cieszów |
zamek Cisy - ruina |
|
Gostków |
kościół para. p.w. św.Rodziny |
|
Gostków |
wiatrak holenderski |
|
Jabłów |
kościół fil. p.w. MB Częstochowskiej |
|
Lubomin |
kościół paraf. p.w. św. Józefa Oblubieńca |
|
Stare Bogaczowice |
kościół paraf. p.w. św. Józefa Oblubieńca |
|
Stare Bogaczowice |
cmentarz przy kościele paraf. p.w. ś. Józefa Oblubieńca |
|
Stare Bogaczowice |
kościół powangelicki |
|
Stare Bogaczowice |
klasztor pocysterski, |
|
Stare Bogaczowice |
kaplica św. Anny |
|
Struga |
kościół paraf. p. w. MB Bolesnej |
|
Struga |
dzwonnica cmentarna |
|
Struga |
pałac |
|
Struga |
park |
Budowle proponowane do obiecia wpisem do rejestru zabytków
|
1. |
Cieszów |
Zespół ruin pięciu piecy wapienniczych, XVIII w. |
|
2. |
Gostków |
Zespół kościoła ewangelickiego: kościół, mur., 1785, szkołę ewangelicką, mur., pocz. XIX, dom pastora, mur., 2 pół. XIX, cmentarz ewangelicki, XIX. |
|
3. |
Stare Bogaczowice |
Ruina kościoła Św. Mikołaja, mur., XV/XVIII. |